مرحله بندی و انواع سرطان کلیه

کلیه ‌ها دو اندام لوبیایی ‌شکل هستند که اندازه هر یک از آنها به اندازه یک مشت است. کلیه ‌ها در شکم و دو طرف ستون فقرات قرار دارند که مواد زائد خون را با ایجاد ادرار از بدن خارج می‌کنند. کلیه از اعضای حیاتی بدن ما است که گاهی سلول‌ های آن دچار جهش می‌شوند. این جهش باعث می‌شود تا سلول‌ ها از کنترل خارج ‌شده و بیش ‌از حد تقسیم و تکثیر شوند و سرطان کلیه را به وجود بیاورند. در این بیماری چرخه سلول ‌های بافت کلیه دچار تغییر شده و طرز غیرقابل‌کنترلی تکثیر می‌شوند.

در حالت عادی، سلول ‌های فرسوده بافت کلیه پس از تولید سلول‌ های جدید از بین می‌روند؛ اما وقتی سلول‌ ها سرطانی شده باشند، سلول‌ های فرسوده به حیات خود ادامه می‌دهند و به‌تدریج سلول‌ های سرطانی و دارای جهش جای سلول‌های کاربردی و سالم را می‌گیرند. به‌ این ‌ترتیب سلول ‌های کلیه دچار سرطان شده‌ و تومورهای بدخیم یا خوش‌خیم کلیه را تشکیل داده‌اند. انواع سرطان ازجمله سرطان کلیه، دارای علائم پنهان هستند که اگر آنها را بشناسید، می‌توانید به‌ موقع برای درمان این بیماری اقدام کنید.

علت سرطان کلیه

علت بروز بیشتر سرطان ‌های کلیه مشخص نیست. به گفته‌ی پزشکان، ماده ژنتیکی یا DNA برخی از سلول‌ های کلیه دچار جهش شده و همین باعث آغاز سرطان کلیه می‌شود. ماده‌ی ژنتیکی به سلول فرمان می‌دهد که چه کارهایی باید انجام دهد. تغییرات رخ داده در این ماده باعث می‌شود که سلول‌ها به سرعت رشد کرده و تقسیم شوند. تجمع این سلول‌های غیر طبیعی باعث ایجاد توموری می‌شود که می‌تواند علاوه بر کلیه، اندام‌های مجاور را هم درگیر کند. درگیر شدن اندام‌های دورتر از کلیه را متاستاز (metastasize) می‌گویند.

عوامل خطرساز ابتلا به سرطان کلیه

• سن بالا: با بالارفتن سن خطر بروز سرطان کلیه بیشتر می‌شود.
• سیگار کشیدن: افراد سیگاری، بیش‌تر از افراد غیر سیگاری در معرض ابتلا به سرطان کلیه قرار دارند. خطر ابتلا به ابن بیماری بعد از ترک سیگار کاهش پیدا می‌کند.
• چاقی: افراد چاق به نسب افرادی با وزن طبیعی در معرض خطر ابتلای بالاتری قرار دارند.
• فشار خون بالا: داشتن فشار خون بالاتر از حد طبیعی فرد را در معرض خطر ابتلا به این نوع سرطان قرار می‌دهد.
• درمان نارسایی کلیوی: افرادی که به دلیل ابتلا به نارسایی مزمن کلیوی سال‌ها تحت درمان دیالیز قرار می‌گیرند، بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به سرطان کلیه قرار دارند.
• برخی سندروم‌های ارثی: افرادی که با برخی سندروم‌های ارثی به دنیا می آیند، بیشتر از سایر افراد در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.

برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:

• بیماری فون هیپل- لیندو
• سندروم برت هاگ دوب
• توبروز اسکلروزیس یا تصلب تکمه‌ای
• کارسینوم پاپیلای سلول‌های کلیوی ارثی یا سرطان کلیه خانوادگی
• سابقه خانوادگی سرطان کلیه: اگر عضو نزدیکی از خانواده به این نوع سرطان مبتلا باشد، خطر ابتلا به سرطان کلیه در دیگر افراد خانواده بالاتر خواهد رفت.

علائم سرطان کلیه

سرطان کلیه معمولاً در مراحل اولیه علائم و نشانه‌های خاصی ندارد. در این زمان علائمی که ممکن است بروز کنند، عبارتند از:

• وجود خون در ادرار که ممکن است صورتی، قرمز و یا تیره باشد.
• درد کمر و یا پهلو که از بین نمی‌رود.
• از دست دادن اشتها
• از دست دادن وزن
• خستگی و بی حالی
• تب

مرحله بندی سرطان کلیه

در صورت یافتن سرطان، ممکن است لازم باشد آزمایشات بیشتری انجام شود تا مشخص شود که سرطان کلیه به بافتهای اطراف یا سایر ارگان ها گسترش یافته است یا خیر. به این فاز مرحله بندی گفته می شود. سرطان کلیه با اندازه گیری اندازه تومور در ساختار کلیه، از جمله لایه رویی و مرکز کلیه و همچنین هرگونه شواهدی از شیوع در بافت های اطراف یا مناطق دور افتاده تر بدن انجام می شود.

مراحل سرطان کلیه

1. تومورهای مرحله ۱ محدود به قشر کلیه است (محیط بیرونی آن)
2. تومورهای مرحله ۲ از نظر اندازه بزرگتر هستند؛ اما هنوز در کلیه محدود می شوند.
3. تومورهای مرحله ۳ به رگهای خونی اطراف گسترش یافته است.
4. تومورهای مرحله ۴ در خارج از پوشش بیرونی کلیه گسترش یافته و می توانند در اندام های مجاور نیز گسترش یابند.

انواع سلول‌های سرطانی کلیه

دانستن اینکه کدام سلول، تومور کلیه را تشکیل داده به پزشکان کمک می‌کند تا برنامه درمانی را مشخص کنند. پاتولوژیست ها بیشتر از ۳۰ نوع مختلف از سلول‌های سرطانی کلیه را تشخیص دادند‌. شایع‌ترین انواع سلول‌های سرطانی کلیه در زیر لیست شده‌اند. در حالت کلی درجه تومور تعیین کننده‌ی تفاوت سلول‌ها و نه سرعت رشد آنها است‌. هر چه درجه بالاتر باشد، احتمال انتشار یا متاستاز با گذشت زمان بالاتر می‌رود.

سلول شفاف (Clear cell)

حدود ۷۰ درصد از سرطان‌های کلیه از سلول‌های شفاف تشکیل شده‌اند. این سلول‌ها از سرعت رشد پایین (درجه یک) تا سرعت رشد بالا (درجه ۴) دسته بندی می‌شوند. ایمونوتراپی و درمان هدفمند معمولاً برای سرطان کلیه سلول‌های شفاف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پاپیلاری (Papillary)

سرطان کلیه پاپیلاری بین ده تا ۱۵ درصد افراد مبتلا دیده می‌شود‌. این نوع از سلول‌های سرطانی خود به دو زیر شاخه نوع یک و نوع دو تقسیم می‌شود. اگر سرطان کلیه پاپیلاری در یک نقطه مستقر باشد، با جراحی درمان می‌شود؛ اما اگر به سایر اندام‌ها منتشر شده و به عبارتی متاستاز کرده باشد، از عوامل مسدود کننده رگ‌های خونی استفاده می‌شود. تحقیقات برای استفاده از ایمونوتراپی برای درمان نوعی از سرطان کلیه پاپیلاری که متاستاز کرده است، هم اکنون در حال انجام است‌.

سارکوماتوئید (Sarcomatoid)

هر کدام از زیر شاخه‌های سرطان کلیه (سلول شفاف، کروموفوب، پاپیلاری و …) می‌توانند ساختارهای طبقه بندی نشده‌‌ای را زیر میکروسکوپ نشان دهند. پاتولوژیست ها به این ساختارها سارکوماتوئید می‌گویند. این نوع زیر شاخه‌ای مشخصی نیست؛ اما زمانی که این سلول‌های خاص دیده شوند، فرد به نوعی سرطان کلیه تهاجمی مبتلا شده است‌. برای افرادی که تومورهای سرطانی سارکوماتوئید دارند، تحقیقات در مورد امکان استفاده از ایمونوتراپی ادامه دارد.

مدولاری (Medullary)

این نوع از سلول سرطانی نادر و البته بسیار تهاجمی بوده و به عنوان یک تومور قشری کلیوی در نظر گرفته می‌شود. این نوع از سلول‌های سرطانی در افراد سیاه پوست بیشتر شایع بوده و در افراد مبتلا به کم خونی داسی شکل هم بیشتر دیده می‌شود. در این بیماری افراد ژن عامل بیماری را از پدر یا مادر خود دریافت کرده‌اند. ترکیبی از شیمی درمانی و مسدود کننده‌های رگ‌های خونی برای درمان این نوع از تومور سرطانی استفاده می‌شود. تحقیقات در مورد راه‌های درمان ادامه دارد.

مجرای جمع کننده (Collecting duct)

کارسینوم مجرای جمع کننده بیشتر در میان افراد بزرگسال ۲۰ تا ۳۰ ساله دیده می‌شود. این نوع از سرطان در مجرای جمع کننده کلیه آغاز می‌شود‌؛ بنابراین کارسینوم مجرای جمع کننده به کارسینوم اوروتلیال بسیار نزدیک است. درمان موفق این نوع سرطان در دراز مدت، حتی در صورت ترکیب شیمی درمانی و جراحی بسیار نادر است‌.

کروموفوب (Chromophobe)

کروموفوب یک نوع غیر رایج سرطان کلیه بوده و از دیگر انواع سرطان‌ها متفاوت است. این نوع از سرطان از گروه خاصی از تومورها تشکیل شده که به آهستگی رشد کرده (indolent tumors) ولی در عین حال بسیار تهاجمی هستند‌‌. تحقیقات برای یافتن بهترین روش درمانی ادامه دارد.

آنکوسیتوم (Oncocytoma)

این نوع از سرطان کلیه با سرعت رشد کم نادر است.

آنژیومیولیپوم (Angiomyolipoma)

آنژیومیولیپوم تومور خوش خیمی است و به خاطر ظاهر منحصر به فردش در سی تی اسکن و یا زیر میکروسکوپ به راحتی قابل تشخیص است. معمولاً این نوع از سرطان منتشر نمی‌شود و معمولاً با کمک جراحی درمان می‌شود. نوع تهاجمی این نوع سرطان اپیتلیوئید (epithelioid) نام دارد که می‌تواند ورید کلیوی و یا بزرگ سیاهرگ زیرین را درگیر کرده و به گره‌های لنفی یا ارگان‌های نزدیک مانند کبد راه پیدا کند.

انواع سرطان کلیه

کارسینوم سلول‌های کلیوی ( Renal cell carcinoma)

کارسینوم سلول‌های کلیوی شایع‌ترین نوع سرطان کلیه در بزرگسالان بوده و تقریباً ۸۵ درصد از سرطان‌هایی که تشخیص داده می‌شوند از این نوع هستند. این نوع از سرطان در لوله‌های پیچیده نزدیک کلیه که سیستم تصفیه این اندام است، تشکیل می‌شود. در هر کلیه هزاران واحد از این اجزای کوچک برای فیلتر کردن مواد زائد وجود دارد.

کارسینوم اوروتلیال (Urothelial carcinoma)

این نوع از سرطان با نام کارسینوم سلول‌های ترانزشینال (transitional cell carcinoma) هم شناخته شده و حدود ۵ تا ۱۰ درصد سرطان‌های کلیه‌ در بزرگسالان را شامل می‌شود‌‌. کارسینوم اوروتلیال در محل جمع شدن ادرار در کلیه پیش از حرکت به سمت مثانه آغاز می‌شود. این محل لگنچه (renal pelvis) نام دارد. این نوع از سرطان کلیه، مانند سرطان مثانه درمان می‌شود‌؛ چرا که هر دو نوع سرطان در یک نوع سلول آغاز می‌شوند‌.

سارکوم (Sarcoma)

سارکوم کلیه مورد بسیار نادری است. این نوع از سرطان در بافت نرم کلیه، لایه نازک بافت پیوندی اطراف کلیه با نام کپسول و یا چربی‌های اطراف ایجاد می‌شود. این نوع از سرطان معمولاً با جراحی درمان می‌شود‌‌. با این همه احتمال بازگشت این نوع از سرطان و یا انتشار آن در دیگر مناطق بدن وجود دارد. بنابراین بعد از جراحی اولیه، جراحی‌های بیش‌تر ‌و شیمی درمانی انجام می‌شود.

تومور ویلمز (Wilms tumor)

این نوع از تومور در کودکان شایع‌تر بوده و به شیوه متفاوتی نسبت به سرطان کلیه در بزرگسالان درمان می‌شود. این نوع از سرطان در حدود یک درصد انواع سرطان‌ها را تشکیل می‌دهد. درصد موفقیت درمان تومور ویلمز زمانی که پرتودرمانی و شیمی درمانی با جراحی ترکیب شود، بسیار بالا بوده و این مقدار از انواع دیگر سرطان بیشتر است‌.

لنفوم (Lymphoma)

لنفوم باعث بزرگ‌تر شدن کلیه و هم بزرگ شدن گره‌های لنفی یا لنفادنوپاتی (lymphadenopathy) در دیگر بخش‌های بدن مانند گردن، سینه و حفره شکمی می‌شود‌. در موارد نادر لنفوم کلیوی به صورت یک حجم توده مانند در کلیه ظاهر شده و شامل بزرگ شدن گره‌های لنفی حاشیه‌ای است. اگر احتمال لنفوم کلیوی وجود داشته باشد، پزشک نمونه برداری انجام داده و به جای جراحی شیمی درمانی انجام می‌شود.

تشخیص سرطان کلیه

تشخیص سرطان کلیه ممکن است براساس کم خونی، خون در ادرار، علائم جسمی و اغلب با ترکیبی از تست های تصویربرداری انجام می شود. بسیاری اوقات، یافتن یک توده در یک بررسی رادیوگرافی مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن یا MRI در طی تحقیقات برای شرایط دیگری ممکن است پزشک را به سرطان کلیه سوق دهد.

• سونوگرافی

آزمایش اولیه وقتی مشکوک به سرطان کلیه است، اغلب سونوگرافی است. سونوگرافی برای ایجاد تصویر از امواج صوتی استفاده می کند و می تواند تومورهای سخت را از کیست تشخیص دهد.

• سی تی اسکن (CT)

سی تی اسکن (CT) یا توموگرافی کامپیوتری شاید مفیدترین آزمایش باشد و می تواند برای تشخیص و انجام مراحل سرطان کلیه مورد استفاده قرار گیرد. سی تی اسکن از یک سری از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر ۳ بعدی از قسمت های داخلی بدن استفاده می کند.

• ام آر آی (MRI)

ام آر آی (MRI) یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی ممکن است برای افرادی که قادر به داشتن CT نیستند (به دلیل آلرژی به مواد کنتراست CT یا عملکرد ضعیف کلیه) انجام شود. ام آر آی از تصویربرداری مغناطیسی به جای اشعه X استفاده می کند. درصورتی که تصور می شود تومور به رگهای نزدیک کلیه گسترش یافته است،MRI نیز مفید است.

سایر روش های تشخیص سرطان کلیه

• بعضی اوقات برای کمک به مرحله بندی تومور کلیه، اسکن PET یا اسکن استخوانی انجام می شود.
• برخلاف بسیاری از تومورها، معمولاً بیوپسی برای تشخیص سرطان کلیه لازم نیست. بیوپسی در صورت نیاز ممکن است از چند طریق مختلف انجام شود و به آسیب شناسان این امکان را می دهد تا در زیر میکروسکوپ حضور سلولهای سرطانی را بررسی کنند.

درمان سرطان کلیه

پزشک ابتدا مرحله سرطان و میزان پیشرفت آن را تشخیص می‌دهد و سپس از روش‌های درمانی موجود و مؤثر برای از بین ‌بردن علائم بیماری و کوچک‌کردن اندازه تومور کلیوی کمک می‌گیرد. درمان سرطان کلیه به مرحله و درجه تومور و همچنین سن و سلامت کلی افراد مبتلا بستگی دارد. گزینه‌های درمانی موجود شامل جراحی، پرتودرمانی، درمان دارویی هدفمند، ایمونوتراپی و گاهی اوقات شیمی‌درمانی است.

عمل جراحی

برای اکثر سرطان‌ های کلیه به ‌خصوص تومورهای کوچک کلیوی، جراحی درمان اولیه است. هدف از جراحی حذف سرطان به همراه حفظ عملکرد طبیعی کلیه در صورت امکان است. نوع عمل جراحی برای این نوع سرطان بر اساس مرحله سرطان و همچنین سلامت کلی بیمار انتخاب می‌شود. برای درمان سرطان کلیه از عمل‌های زیر استفاده می‌شود:

• نفرکتومی کامل (برداشتن کلیه آسیب‌دیده)

نفرکتومی کامل (رادیکال) شامل برداشتن کل کلیه است. گاهی اوقات در نفرکتومی کامل برخی از بافت‌ های مجاور اضافی مانند غدد لنفاوی، غده فوق کلیوی یا سایر ساختارها هم برداشته می‌شوند. جراح ممکن است نفرکتومی را از طریق یک برش منفرد در شکم یا پهلو (نفرکتومی باز) یا از طریق یک سری برش‌های کوچک در شکم (نفرکتومی لاپاراسکوپی یا رباتیک به کمک لاپاروسکوپی) انجام دهد.

• نفرکتومی جزئی (برداشتن تومور از کلیه)

در نفرکتومی جزئی که به آن جراحی حفظ کلیه یا نفرون هم گفته می‌شود، تومورهای سرطانی و حاشیه کوچک اطراف آنها به‌ جای کل کلیه حذف می‌شود. نفرکتومی جزئی ممکن است به روش نفرکتومی باز، لاپاراسکوپی یا با کمک فناوری رباتیک انجام شود.
جراحی حفظ کلیه یک درمان رایج برای تومورهای کوچک کلیه است و اگر بیمار تنها یک کلیه دارد، به‌عنوان یک گزینه درمانی احتمالی در نظر گرفته می‌شود. به‌طورکلی، جراحی حفظ کلیه نسبت به نفرکتومی کامل برای حفظ عملکرد کلیه و کاهش خطر عوارض بعدی، مانند بیماری کلیوی و نیاز به دیالیز، ترجیح داده می‌شود.

درمان‌های غیر جراحی

تومورهای کوچک کلیه گاهی با استفاده از درمان‌های غیر جراحی مانند گرما و سرما قابل‌درمان هستند. این روش‌ها بیشتر در موقعیت‌های خاص، مانند افرادی که مشکلات سلامتی دیگری دارند و درمان جراحی شرایط آنها را خطرناک می‌کند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. گزینه‌های درمانی غیر جراحی شامل موارد زیر هستند:

• درمان به کمک انجماد سلول‌های سرطانی (کرایوآبلیشن)

در طول کرایوآبلیشن، یک سوزن توخالی مخصوص از طریق پوست شما و با استفاده از سونوگرافی یا سایر تکنیک‌های تصویری وارد تومور کلیه می‌شود. گاز سرد موجود در سوزن، موجب منجمد شدن سلول‌های سرطانی و از بین رفتن آنها می‌شود.

• درمان به کمک حرارت دادن سلول‌های سرطانی (ابلیشن با فرکانس رادیویی)

در طول ابیلیشن با فرکانس رادیویی، یک پروب مخصوص از طریق پوست شما و با استفاده از اولتراسوند یا سایر روش‌های تصویربرداری به داخل تومور کلیوی وارد می‌شود. جریان الکتریکی از طریق سوزن وارد سلول‌های سرطانی شده و موجب گرم‌ شدن یا سوختن این سلول‌ها می‌شود.

• پرتودرمانی

اگر فرد مبتلا به سرطان کلیه، فقط یک کلیه داشته باشد یا شرایط درمان جراحی را نداشته باشد، ممکن است پزشک پرتودرمانی را توصیه کند. پرتودرمانی اغلب به کاهش علائم این نوع سرطان مانند درد کمک می‌کند.

• درمان دارویی هدفمند

درمان دارویی هدفمند با مسدود کردن ویژگی‌های خاصی که به رشد سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند، از پیشرفت آنها جلوگیری می‌کند. به‌عنوان مثال، این داروها می‌توانند رشد رگ‌های خونی جدید یا پروتئین‌هایی را که سلول‌های سرطانی را تغذیه می‌کنند، متوقف کنند. در برخی موارد، پزشک ممکن است این داروها را پس از درمان جراحی برای کاهش خطر عود سرطان تجویز کند.

• ایمونوتراپی

در درمان ایمونوتراپی از داروهای خاصی برای تقویت سیستم ایمنی بدن استفاده می‌شود. ایمونوتراپی ممکن است به‌عنوان یک درمان مستقل یا همراه با درمان جراحی انجام شود.

• شیمی‌درمانی

به‌طورکلی شیمی‌درمانی یک درمان استاندارد برای سرطان کلیه نیست؛ اما در برخی موارد می‌تواند کمک‌کننده باشد. معمولاً شیمی‌درمانی پس از انجام ایمونوتراپی و درمان دارویی هدفمند انجام می‌شود. داروهای شیمی‌درمانی ممکن است به‌صورت خوراکی یا وریدی تجویز شوند.

پیشگیری از سرطان کلیه

اقدامات زیر به کاهش خطر ابتلا به این سرطان کمک می‌کنند:

1. سیگار کشیدن را ترک کنید: اگر سیگار می‌کشید، آن را ترک کنید. گزینه‌ های بسیاری برای ترک وجود دارند، از جمله برنامه‌های پشتیبانی، داروها و محصولات جایگزین نیکوتین.
2. وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید: برای حفظ وزن سالم ورزش کنید. اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، کالری دریافتی خود را کاهش دهید و سعی کنید در بیشتر روزهای هفته از نظر جسمی فعال باشید.
3. فشار خون بالا را کنترل کنید: از پزشک خود بخواهید در قرار ملاقات بعدی فشار خون شما را بررسی کند. اگر فشار خونتان زیاد است، می‌توانید در مورد گزینه‌های کاهش‌دهنده فشار خون با پزشک صحبت کنید. تغییر سبک زندگی مانند ورزش، کاهش وزن و اصلاح رژیم غذایی در این زمینه کمک‌کننده است. ممکن است بعضی از افراد برای کاهش فشار خون به دارو درمانی هم نیاز داشته باشند.

• پس از جراحی برای درمان سرطان کلیه چه مراقبتهایی نیاز است؟
  تاریخ انتشار : 1402-03-06تاریخ بروز رسانی : 1402-03-17


• تغذیه بیماران مبتلا به سرطان کلیه
  تاریخ انتشار : 1400-11-27تاریخ بروز رسانی : 1400-12-19


• آیا روش جراحی، برای درمان سرطان کلیه مناسب است؟
  تاریخ انتشار : 1401-10-04تاریخ بروز رسانی : 1401-10-14


• سرطان کلیه و تشخیص زودهنگام آن
  تاریخ انتشار : 1402-02-19تاریخ بروز رسانی : 1402-04-24


• آیا سنگ کلیه و سرطان کلیه با هم مرتبط هستند؟
  تاریخ انتشار : 1402-04-31تاریخ بروز رسانی : 1402-05-08