عمل تنگی مجرای ادراری به چه مراقبتهایی نیاز دارد و عوارض آن چیست؟

وظیفه اصلی مجرای ادرار در زنان و مردان، هدایت و انتقال ادرار به خارج از بدن است. همچنین در مردان این مجرا نقش مهمی در انزال دارد. هنگامی که در اثر تورم، آسیب‌دیدگی، زخم و یا عفونت، مجرا تنگ و مسدود می‌شود، عبور ادرار از این مجرا دشوار شده و میزان آن کاهش می‌یابد. این حالت تنگی مجاری ادراری نامیده می‌شود. برخی افراد همزمان با تنگی مجرای ادراری دچار درد خواهند شد. در صورت عدم درمان، ممکن است تنگی مجرا کاملاً جریان ادرار را مسدود کند. این امر ممکن است به حبس ادرار منجر شود. در درازمدت این عارضه می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی دائمی کلیه‌ها و مثانه گردد، بنابراین این بیماری باید به‌سرعت درمان شود.

علل تنگی مجرای ادرار

علل ایجاد بافت اسکار در مجرای ادراری در نتیجه موارد زیر است:

• سابقه جراحی سيستوسكوپي از طریق مجرای ادرار و وارد کردن یک اندوسکوپ و يا استفاده طولانی مدت از سوند فولي در مجرای ادرار برای خارج کردن ادرار از مثانه
• آسیب به مجرای ادرار یا لگن از زير بيضه ها مثل لگد
• پروستات بزرگ شده یا سابقه جراحی پروستات به منظور کاهش سایز غده پروستات در مردان
• سرطان مجرای ادرار یا سرطان پروستات
• عفونت ها و بیماری های مقاربتي جنسی
• سابقه پرتو درمانی به منظور درمان سرطان

علائم تنگی مجرای ادرار

تنگی مجرای ادرار در مردان نسبت به زنان شایع تر است. در اغلب مواقع تشخیص علت اصلی تنگی مجرای ادرار امکان پذیر نیست. علائم و نشانه های رایج تنگی مجرای ادرار شامل:

• کاهش جریان ادرار
• تخلیه ناکامل مثانه
• دوشاخه شدن ادرار
• درد هنگام ادرار کردن و قطره قطره بودن ادرار
• تکرر ادرار و احساس نیاز فوری به ادرار کردن
• عفونت مجاری ادراری
• سوزش ادرار

عوامل خطر تنگی مجرای ادرار

برخی از مردان در معرض خطر ابتلا به تنگی مجرای ادرار هستند، به ویژه آنهایی که این موارد را دارند:

• وجود یک یا چند بیماری مقاربتی
• اخیراً یک کاتتر (لوله کوچک و انعطاف پذیری که برای تخلیه ادرار از مثانه وارد بدن شده است) قرار داده شده است.
• اورتریت یا التهاب مجرای ادرار (تورم و تحریک در مجرای ادرار) احتمالاً به دلیل عفونت
• بزرگ شدن پروستات

تشخیص تنگی مجری ادرار

پزشکان ممکن است از چندین روش برای تشخیص تنگی مجرای ادرار استفاده کنند.

• بررسی علائم و سابقه پزشکی شما

می توانید علائم ذکر شده در بالا را خودتان گزارش دهید. پزشک شما همچنین ممکن است در مورد بیماری ها و روش های پزشکی گذشته سؤال کند تا مشخص کند که آیا یک یا چند عامل خطر وجود دارد یا خیر.

• انجام معاینه فیزیکی

یک معاینه فیزیکی ساده از ناحیه آلت تناسلی می تواند به پزشک کمک کند تا وجود تنگی ادرار را تشخیص دهد. به عنوان مثال، پزشک می تواند به راحتی قرمزی (ترشحات مجرای ادرار) را مشاهده کند و متوجه شود که آیا یک یا چند ناحیه سفت یا متورم شده است.

• انجام آزمایشات

برای تشخیص قطعی تنگی مجرای ادرار، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که یک یا چند آزمایش زیر را انجام دهد:

1. اندازه گیری میزان جریان در هنگام ادرار
2. تجزیه و تحلیل خواص فیزیکی و شیمیایی ادرار برای تعیین اینکه آیا باکتری (خون) وجود دارد یا خیر.
3. سیستوسکوپی: قرار دادن یک لوله کوچک با دوربین در بدن برای مشاهده داخل مثانه و مجرای ادرار (مستقیم ترین راه برای بررسی تنگی)
4. اندازه گیری اندازه دهانه مجرای ادرار
5. آزمایش کلامیدیا و سوزاک

عوارض تنگی مجاری ادرار

تنگی مجاری ادرار باعث انسداد جریان ادرار شده و درصورتی‌که درمان نشود عوارض و خطراتی برای بیمار به همراه دارد. هنگامی‌که مجرای ادرار دچار تنگی و انسداد می‌شود، ادرار در داخل مثانه جمع شده و باعث تشکیل رسوب و سنگ مثانه می‌شود. همچنین برگشت ادرار به کلیه‌ها باعث آسیب و نارسایی کلیه می‌شود. عفونت‌های ادراری عودکننده نیز از عوارض تنگی مجاری است.

درمان تنگی مجرای ادرار

درمان دارویی خاصی برای تنگی مجرای ادراری وجود ندارد، هرچند درمان زودهنگام اورتریت (التهاب مجرا) و یا عفونت ادراری، با آنتی‌بیوتیک‌ها، بخش مهمی از فرایند درمان تنگی مجرا محسوب می‌شود. به‌طورکلی درمان تنگی مجرای ادراری را می‌توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

• درمان غیر جراحی

در بسیاری از مردان تنگی آنقدر شدید و یا آزاردهنده نیست و احتمال عوارض و خطرات جانبی آن نیز بسیار کم است. در چنین مواردی عدم‌ مداخله درمانی، می‌تواند بهترین گزینه باشد و از انجام عمل جراحی جلوگیری به عمل می‌آورد. یک روش درمانی دیگر آن است که بیمار برای کاهش تنگی از کاتتر استفاده نماید. گاهی اوقات در افرادی که بیماری آنها خیلی شدید است و یا افرادی که تنگی آنها تا قبل از انجام عمل جراحی قابل ‌کنترل نیست، از یک سوند ادراری (سوند سوپراپوبیک) استفاده می‌شود که از طریق قسمت پایین شکم، قرار داده می‌شود تا ادرار بیمار تخلیه شود.

• درمان اورولوژی با حداقل تهاجم

اگر تنگی به ‌اندازه‌ای شدید باشد که جریان ادرار را مسدود کرده و یا عوارض جانبی برای بیمار ایجاد کند، باید تنگی ایجاد شده باز و یا مجرا گشادتر گردد. این کار ممکن است در مطب و با استفاده از سوندهای مخصوص مجرای ادراری (میله‌ای فلزی جهت گشاد نمودن مجرا)، سیستوسکوپ و دیلاتور پیشابراه انجام شود و یا ممکن است در اتاق عمل، به کمک چاقوی جراحی و یا لیزر (یورترومی داخلی) محل تنگی برش داده شود. به‌طور کلی، پس از هر کدام از این روش‌ها، یک کاتتر به مدت 1 الی 10 روز برای بیمار نصب می‌گردد. بسته به طول ناحیه دچار تنگی شده، موفقیت این روش در صورتی که برای اولین بار برای بیمار صورت بپذیرد، حدود 50 درصد است.

• ترمیم مجرا از طریق جراحی باز

اگر سایر درمان‌ها مؤثر نباشد، ترمیم مجرا از طریق جراحی می‌تواند بهترین گزینه باشد.

در تنگی قسمت خروجی مثانه اگر طول تنگی کوتاه باشد (زیر 2 سانتی‌متر)، رفع تنگی و پس ‌از آن اتصال مجدد پیشابراه (برش و آناستوموز مجدد) توصیه می‌شود، میزان موفقیت این روش حدود 90 الی 95 درصد برآورد می‌شود.

در مواردی که به علت آسیب‌دیدگی زیاد، طول تنگی و موقعیت آن، شرایط تنگی پیچیده‌تر است (بیشتر از 2 سانتی‌متر)، روش‌های درمانی پیچیده‌تری بکار گرفته می‌شود. ممکن است روش درمانی پیوند بافت با روش آناستوموز مجدد ترکیب شود تا نتیجه مورد انتظار به دست آید. در این روش برای ترمیم مجرا اغلب از بافت مخاطی گونه کمک گرفته می‌شود. بخشی از پوشش داخلی گونه‌ها برداشته می‌شود و به مجرای ادراری پیوند زده می‌شود. این روش جراحی می‌تواند برای درمان تنگی‌های شدید و پیچیده موفقیت‌آمیز باشد.

برای تنگی‌های پیچیده در قسمت قدامی مجرای ادراری، از جمله قسمت مئاتوس (سوراخ خروج ادرار) پیشابراه، یک روش جراحی مرحله‌ای توصیه می‌شود، پس از رفع تنگی، در فضای باز ایجاد شده یک بافت پیوندی قرار می‌گیرد. این روش معمولاً برای افرادی در نظر گرفته می‌شود که تنگی ایجاد شده در قسمت آلت باشد و یا دچار آسیب‌دیدگی شدید، شکست مکرر درمان‌های دیگر شدند و یا طول تنگی مجرای آنها بسیار زیاد باشد.

مراقبت‌های بعد از عمل تنگی مجاری ادرار

اکثر بیماران بعد از جراحی تنگی مجرای ادرار سریع بهبود پیدا می‌کنند. ممکن است چند هفته زمان برای کاهش تورم ناحیه جراحی نیاز باشد. به‌طورکلی فعالیت بدنی را باید تا زمان خارج کردن سوند ادراری محدود کنید. درد باید در هفته اول بعد از جراحی بهبود یابد.

انجام توصیه‌های زیر بعد از جراحی سرعت بهبود را افزایش می‌دهد:

• تا ۴۸ ساعت اول بعد از جراحی حتماً کیسه یخ و کمپرس سرد در ناحیه جراحی قرار دهید.
• کمپرس سرد را به‌طور مستقیم بر روی پوست ناحیه جراحی قرار ندهید.
• درصورتی‌که تورم ناحیه جراحی شدید یا خروج ترشحات زیاد باشد، حتماً با جراح خود تماس بگیرید.
• برای کاهش تورم می‌توانید از لباس‌های محافظ کیسه بیضه یا لباس زیر تنگ استفاده کنید.
• حمام رفتن با نظر پزشک معمولاً ۴۸ تا ۷۲ ساعت بعد از جراحی بلامانع است.
• از حمام کردن در وان تا یک هفته بعد از جراحی خودداری کنید.
• از داروهای مسکن در صورت نیاز استفاده کنید.
• تا زمان بهبودی از فعالیت سنگین، پیاده روی طولانی و برداشتن اشیاء سنگین خودداری کنید.
• در مورد زمان شروع رابطه جنسی با جراح خود مشورت کنید.

خونریزی بعد از عمل تنگی مجرای ادرار

خونریزی بعد از خارج کردن سوند خوب میشود.

عوارض بعد از عمل تنگی مجرای ادرار

اگرچه این روش جراحی برای عملکرد جنسی کاملاً بی خطر می باشد؛ اما عوارضی همچون تجمع موضعی خون در ادرار (هماتوم)، عفونت، تنگی سوراخ خروجی ادرار یا فیستول در این روش مانند هر روش جراحی دیگر ممکن است رخ دهد.