تستوسترون پایین در مردان چه علل و علائمی دارد؟

هورمون تستوسترون یک هورمون تولید شده توسط بدن انسان است. به طور عمده این هورمون در مردان توسط بیضه تولید می‌شود. تستوسترون بر ظاهر مرد و رشد جنسی تأثیر می‌گذارد. این هورمون باعث تولید اسپرم و همچنین لذت جنسی مرد می‌شود. همچنین به ساخت عضله و توده استخوانی کمک می‌کند. میزان تستوسترون یک مرد به طور معمول با افزایش سن کاهش می‌یابد. حداقل میزان کل تستوسترون طبیعی یک مرد حدود ۳۰۰ نانوگرم در هر دسی‌لیتر (ng/dL) است. حد بالا بسته به شرایط آزمایشگاه حدود ng/dL ۸۰۰ می‌باشد. تولید تستوسترون به طور معمول با سن کاهش می‌یابد. اگر تستوسترون بیشتر از حد کاهش یابد، مردان ممکن است طیف وسیعی از علائم را تجربه کنند. این حالت می‌تواند باعث تغییرات جسمی و احساسی و جنسی در مردان شود. برخی مردان سطح تستوسترون پایینی دارند که این حالت هیپوگنادیسم یا تستوسترون پایین نامیده می‌شود.

علت تستوسترون پایین

تستوسترون پایین در مردان زیر 30 سال کمتر است؛ اما در هر صورت می تواند رخ دهد. عوامل مؤثر در بروز این مشکل شامل موارد زیر است:

• سطح کلسترول بالا
• فشار خون بالا
• اضافه وزن یا چاقی
• نوشیدن مقدار بیش از حد الکل
• استفاده از مواد مخدر غیرقانونی
• استفاده از استروئیدهای آنابولیک
• مصرف برخی داروهای تجویزی مانند استروئیدها و به ویژه مصرف بیش از حد داروهای آرام بخش

عوامل خطر تستوسترون پایین

مردان مبتلا به مشکلات سلامتی خاص نیز مستعد تستوسترون پایین هستند. برخی از این مشکلات عبارتند از:

1. فشار خون بالا (حدود 40 نفر از 100 نفر تستوسترون پایین نیز دارند.)
2. کلسترول بالا (حدود 40 نفر از 100 نفر تستوسترون پایین نیز دارند.)
3. دیابت (حدود ۵۰ نفر از 100 نفر تستوسترون پایین نیز دارند.)
4. ایدز (حدود ۵۰ نفر از 100 نفر تستوسترون پایین نیز دارند.)
5. مصرف طولانی مدت مواد مخدر (تقریباً ۷۵ نفر از 100 نفر تستوسترون پایین نیز دارند.)

برخی موارد تستوسترون پایین می تواند با سایر شرایط پزشکی از جمله موارد زیر مرتبط باشد:

1. بیماری مرتبط با هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز و یا تومورها
2. آسیب، تومورها یا سایر شرایطی که بر بیضه ها تأثیر می گذارند از جمله التهاب مربوط به اوریون های دوران کودکی
3. بیماری های ارثی مانند سندرم کالمن، سندرم پرادرویلی، سندرم کلاین فلتر یا سندرم داون
4. دیابت، بیماری کبد یا ایدز
5. درمان سرطان مانند پرتودرمانی و شیمی درمانی

علائم تستوسترون پایین

نشانه‌های جنسی و غیرجنسی از تستوسترون پایین وجود دارند. نشانه‌های جنسی عبارتند از:

• کم بودن میل جنسی
• ضعف نعوظ (ضعیف‌تر و کمتر)
• تمایل کمتر به رابطه جنسی

نشانه‌های غیر جنسی عبارتند از:

• افزایش چربی بدن
• کم بودن انرژی
• کاهش توده عضلانی
• احساس افسردگی
• کم خونی (کمبود آهن)
• کاهش کلسیم استخوان

تشخیص تستوسترون پایین

تشخیص تستوسترون پایین با سابقه علائم و نشانه های فرد همراه با معاینه فیزیکی و سپس آزمایشات آزمایشگاهی برای بررسی سطح تستوسترون آغاز می شود.

تست های آزمایشگاهی

انواع تست های آزمایشگاهی تستوسترون:

• بررسی سطح تستوسترون

آزمایش تستوسترون مهم ترین آزمایش خون برای تشخیص تستوسترون پایین است. برای کمک به کنترل تغییرات روزانه سطح تستوسترون، باید بعد از رعایت ناشتایی صبحگاهی نمونه خون گرفته شود. سطح تستوسترون معمولاً حداقل در دو روز مختلف برای تأیید نتایج نمونه گیری می شود. حدود 30٪ از مردان با نتیجه اولیه تستوسترون پایین، پس از اندازه گیری مکرر، سطح طبیعی دارند. تستوسترون همچنین برای نظارت بر درمان اندازه گیری می شود.

• هورمون لوتئین کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH)

LH هورمونی است که تولید تستوسترون را تحریک می کند و FSH با تولید اسپرم در ارتباط است. این آزمایشات برای کمک به تشخیص بین تستوسترون کم ناشی از مشکل بیضه از تستوسترون کم ناشی از مشکلی که از غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس ایجاد می شود، با هم استفاده می شوند. وقتی سطح LH و FSH زیاد باشد و تستوسترون کم باشد، این نشان می دهد که علت کمبود تستوسترون از بیضه ها نشات می گیرد. هنگامی که LH و FSH طبیعی یا کم باشد، این نشان می دهد که یک مشکل هیپوفیز زمینه تستوسترون پایین است. LH و FSH طبیعی معمولاً با تستوسترون پایین مرتبط با سن دیده می شود.

• پرولاکتین

پرولاکتین یک هورمون ترشح شده از هیپوفیز است. اگر غده هیپوفیز علت مشکوک تستوسترون پایین باشد، این تست درخواست داده می شود. سطح بالای پرولاکتین ممکن است مشکلات هیپوفیز مانند تومور را نشان دهد. پرولاکتین بالا به هر علتی می تواند عملکرد طبیعی بیضه را مختل کند.
برخی آزمایشات ممکن است برای مردان تحت درمان جایگزین تستوسترون انجام شود تا از طریق آن عوارض جانبی کنترل شود. برخی از نمونه ها عبارتند از:

• هموگلوبین

هموگلوبین ممکن است از نظر افزایش گلبول های قرمز خون (پلی سیتمی) کنترل شود. پلی سیتمی می تواند عارضه جانبی درمان جایگزینی تستوسترون باشد و منجر به مشکلات عروقی مانند لخته شدن خون شود.

• پانل چربی

برای بررسی سطح ناسالم چربی استفاده می شود.

• PSA

برای غربالگری سرطان پروستات استفاده می گردد.

• تست های غیر آزمایشگاهی

از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) مغز گاهی برای بررسی غده هیپوفیز و هیپوتالاموس استفاده می شود. برای بررسی تغییرات در تراکم استخوان به دلیل کم بودن تستوسترون، ممکن است از تراکم مواد معدنی استخوان Dexa-Scan (جذب انرژی سنجش اشعه ایکس با دو انرژی) یا DXA استفاده شود.

عوارض کمبود تستوسترون در مردان

شواهد ثابتی وجود دارد که تستوسترون پایین ممکن است سایر بیماری‌های جدی را زمینه سازی کند و مردان مبتلا به تستوسترون پایین شانس بیشتری برای مرگ زود هنگام نسبت به مردان با سطوح بالاتر تستوسترون دارند. یک تحقیق بزرگ رابطه معکوس بین سطوح تستوسترون خون و مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی و همه علل» را نشان داده است. مطالعه دیگری به این نتیجه رسید که عدم وجود تستوسترون در مردان مسن با افزایش خطر مرگ در طی 20 سال آینده، مستقل از عوامل خطر متعدد و بیماری‌های مختلف پیشین همراه است. علاوه بر این، ارتباطی بین تستوسترون کم و آپنه خواب (بیماری که در آن فرد عمدتاً در طول خواب تنفس را متوقف می‌کند) و دیابت وجود دارد. تستوسترون پایین حتی می‌تواند به عنوان یک پیش بینی کننده پیشرفت دیابت و مرحله پیش دیابت استفاده شود.

پیشگیری از تستوسترون پایین

انتخاب سبک زندگی سالم، از جمله ورزش، تغذیه مناسب، حفظ وزن سالم و پرهیز از مصرف بیش از حد داروهای غیرقانونی و یا الکل، می تواند به حفظ سطح تستوسترون در حد طبیعی کمک کند. هیچ روش شناخته شده ای برای جلوگیری از کمبود تستوسترون در ارتباط با شرایط ژنتیکی، آسیب بیضه یا اختلالات هیپوفیز وجود ندارد.

درمان کمبود تستوسترون در مردان

صرف‌نظر از دلیل کاهش تستوسترون، گزینه‌های درمانی متعددی برای افزایش تستوسترون وجود دارد. همچنین برای کاهش عوارض این وضعیت نیز درمان و راهکارهای زیادی در دسترس است. گزینه‌های درمانی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

دریافت تستوسترون

در برخی از مردان استفاده از مکمل تستوسترون می‌تواند گزینه درمانی مناسبی باشد. می‌توان از طرق مختلفی تستوسترون را وارد بدن نمود، از جمله:

1. تزریق عضلانی هرچند هفته یک بار.
2. استفاده از پچ یا ژل‌های پوستی.
3. پچ هایی که داخل دهان قرار داده می‌شوند.
4. کاشت کپسول‌های زیرپوستی که معمولاً در زیر جلد باسن قرار داده می‌شوند.
5. کسانی که به سرطان پروستات مبتلا شده‌اند و یا احتمال بروز آن در آنها بالا می‌باشد، نباید از درمان دریافت تستوسترون استفاده کنند.

کاهش وزن و فعالیت جسمی

ورزش بیشتر و کاهش وزن می‌تواند روند کاهش تستوسترون را در بدن شما کند نماید. رعایت این نکات به شما کمک می‌کند تا بدون استفاده از مکمل‌ها یا رژیم غذایی خاص، سطح انرژی خود را افزایش دهید.

داروهای درمان‌کننده اختلال نعوظ

اگر بیشترین نگرانی شما مربوط به اختلال نعوظ است، داروهای درمان‌کننده اختلال نعوظ می‌تواند برای شما مفید باشد. این داروها با افزایش جریان خون در آلت تناسلی، باعث نعوظ می‌شوند. از سوی دیگر، در برخی افراد بدون دریافت تستسترون این داروها مؤثر نیستند.

بهبود کیفیت خواب

برای کسانی که از بی‌خوابی رنج می‌برند، داروهای خواب‌آور می‌تواند کمک‌کننده باشد. رعایت نکات مربوط به خواب مناسب که به‌طورکلی بهداشت خواب نامیده می‌شود، بسیار ضروری است. یک بزرگسال روزانه باید هفت تا نه ساعت خواب داشته باشد.