تنگی مجرای ادرار و درمان آن با استنت

مجرا لوله ای است که ادرار را از مثانه به خارج هدایت می کند. اندازه مجرا به اندازه کافی، عریض و پهن بوده و ادرار به راحتی و آزاد از مجرا به خارج جریان می یابد. در صورتی که مجرای ادرار باریک و تنگ شود به طوری که در زمان ادرار کردن فرد با مشکل کندی جریان ادرار روبرو شود، به آن تنگی مجرا گفته می شود که در کودکان، بزرگسالان، مردان یا زنان می تواند اتفاق بیفتد. تنگی مجرای ادراری از بیماری هایی می باشد که باعث اختلال در ادرار کردن شده و بعضاً به دلیل ماهیت عود کننده این بیماری باعث انجام عمل های جراحی می شود. یکی از روش های عمل تنگی مجرای ادراری استفاده از استنت های مجرا جهت جلوگیری از عود و مراجعات مکرر به اتاق عمل است. استنت در پزشکی، به لوله ای گفته می شود که شبیه به توری از جنس فلز بوده که در یک لوله یا مجرایی طبیعی در بدن قرار داده می شود. این استنت برای درمان مشکل تنگی مجاری ادرار که باعث ایجاد اختلال در جریان ادرار می شود به کار برده می شود.

استنت تنگی مجرا

استنت در واژگان فنی پزشکی، به لوله ای گفته میشود که شبیه به توری مصنوعی از جنس فلز بوده که در یک گذرگاه یا مجرایی طبیعی (لومن) در بدن قرار داده میشود. این استنت برای درمان نقص ناشی از انقباض موضعی مجاری ادرار که باعث ایجاد اختلال در جریان ادرار می شود به کار برده می شود.

علل تنگی مجرای ادرار

علل ایجاد بافت اسکار در مجرای ادراری در نتیجه موارد زیر است:

• سابقه جراحی سيستوسكوپي از طریق مجرای ادرار و وارد کردن یک اندوسکوپ و يا استفاده طولانی مدت از سوند فولي در مجرای ادرار برای خارج کردن ادرار از مثانه
• آسیب به مجرای ادرار یا لگن از زير بيضه ها مثل لگد
• پروستات بزرگ شده یا سابقه جراحی پروستات به منظور کاهش سایز غده پروستات در مردان
• سرطان مجرای ادرار یا سرطان پروستات
• عفونت ها و بیماری های مقاربتي جنسی
• سابقه پرتو درمانی به منظور درمان سرطان

علائم تنگی مجرای ادرار

تنگی مجرای ادرار در مردان نسبت به زنان شایع تر است. در اغلب مواقع تشخیص علت اصلی تنگی مجرای ادرار امکان پذیر نیست. علائم و نشانه های رایج تنگی مجرای ادرار شامل:

1. کاهش جریان ادرار
2. تخلیه ناکامل مثانه
3. دوشاخه شدن ادرار
4. درد هنگام ادرار کردن و قطره قطره بودن ادرار
5. تکرر ادرار و احساس نیاز فوری به ادرار کردن
6. عفونت مجاری ادراری
7. سوزش ادرار

عوامل خطر تنگی مجرای ادرار

برخی از مردان در معرض خطر ابتلا به تنگی مجرای ادرار هستند، به ویژه آنهایی که این موارد را دارند:

1. وجود یک یا چند بیماری مقاربتی
2. اخیراً یک کاتتر (لوله کوچک و انعطاف پذیری که برای تخلیه ادرار از مثانه وارد بدن شده است) قرار داده شده است.
3. اورتریت یا التهاب مجرای ادرار (تورم و تحریک در مجرای ادرار) احتمالاً به دلیل عفونت
4. بزرگ شدن پروستات

انواع تنگی مجرای ادرار

تنگی مجاری ادرار به دو نوع تقسیم می شوند:

1. تنگی های بخش انتهایی مجرای ادراری
2. تنگی های بخش ابتدایی مجرای ادراری

عوارض تنگی مجاری ادرار

تنگی مجاری ادرار باعث انسداد جریان ادرار شده و درصورتی‌که درمان نشود عوارض و خطراتی برای بیمار به همراه دارد. هنگامی‌که مجرای ادرار دچار تنگی و انسداد می‌شود، ادرار در داخل مثانه جمع شده و باعث تشکیل رسوب و سنگ مثانه می‌شود. همچنین برگشت ادرار به کلیه‌ها باعث آسیب و نارسایی کلیه می‌شود. عفونت‌های ادراری عودکننده نیز از عوارض تنگی مجاری است.

تشخیص تنگی مجرای ادرار

در ابتدا برای تشخیص بیماری، پزشک سؤالاتی درباره علائم بیمار و پرونده پزشکی فرد مطرح می کند. سپس معاینه فیزیکی بیمار صورت گرفته و در صورت نیاز آزمایشات دیگری به منظور تشخیص علت اصلی تنگی ادرار، محل تنگی مجرا و میزان تنگی مجرا صورت می گیرد. از جمله آزمایشات جانبی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آنالیز ادرار: در این نوع آزمایش نمونه ادرار جهت بررسی نشانه هایی از عفونت، خون و سرطان، گرفته می شود.
• آزمایش جریان ادرار: در این آزمایش قدرت و میزان جریان ادرار سنجیده می شود.
• سونوگرافی مجاری ادرار: میزان باقيمانده ي ادرار در این نوع آزمایش سنجیده می شود.
• سونوگرافی لگن: بعد از ادرار کردن، سونوگرافی لگن انجام می شود تا حضور ادرار در مثانه بررسی شود.
• آزمایش MRI
• آزمایش X-ray
• سیتوسکوپی

روش های جراحی استنت تنگی مجرای ادرار

روشهای درمان تنگی مجرای ادراری با توجه به شرایط بیمار متفاوت می باشد که به سه روش زیر این جراحی انجام می شود:

1. روش جراحی باز: در این روش قسمت تنگ شده مجرا بریده شده و پس از جدا کردن آن بخش از مجرا، پیوند مجدد مجرا انجام می شود.
2. روش آندوسکوپیک: در این نوع از جراحی تنگی مجرا، قسمت تنگ شده مجرا با تیغه مخصوص تحت دید مستقیم آندوسکوپ بریده می شود.
3. روش گذاشتن فنر مجرا یا استنت: روش دیگر درمان استفاده از استنت مجرا در قسمت تنگ شده می باشد که باعث می شود مجرا بدون بریده شدن و جدا کردن با استنت درمان شود.

مراقبت‌های بعد از عمل تنگی مجاری ادرار

اکثر بیماران بعد از جراحی تنگی مجرای ادرار سریع بهبود پیدا می‌کنند. ممکن است چند هفته زمان برای کاهش تورم ناحیه جراحی نیاز باشد. به‌طورکلی فعالیت بدنی را باید تا زمان خارج کردن سوند ادراری محدود کنید. درد باید در هفته اول بعد از جراحی بهبود یابد. انجام توصیه‌های زیر بعد از جراحی سرعت بهبود را افزایش می‌دهد:

• تا ۴۸ ساعت اول بعد از جراحی حتماً کیسه یخ و کمپرس سرد در ناحیه جراحی قرار دهید.
• کمپرس سرد را به‌طور مستقیم بر روی پوست ناحیه جراحی قرار ندهید.
• درصورتی‌که تورم ناحیه جراحی شدید یا خروج ترشحات زیاد باشد، حتماً با جراح خود تماس بگیرید.
• برای کاهش تورم می‌توانید از لباس‌های محافظ کیسه بیضه یا لباس زیر تنگ استفاده کنید.
• حمام رفتن با نظر پزشک معمولاً ۴۸ تا ۷۲ ساعت بعد از جراحی بلامانع است.
• از حمام کردن در وان تا یک هفته بعد از جراحی خودداری کنید.
• از داروهای مسکن در صورت نیاز استفاده کنید.
• تا زمان بهبودی از فعالیت سنگین، پیاده روی طولانی و برداشتن اشیاء سنگین خودداری کنید.
• در مورد زمان شروع رابطه جنسی با جراح خود مشورت کنید.
• استنت مجرای ادرار تحت هیچ شرایطی نباید بیشتر از مدت شش ماه مدام در مجرای ادرار قرار بگیرد و حتماً باید حداکثر پس از گذشت شش ماه از زمان تعبیه، توسط جراح خارج گردد. تعیین مدت ماندگاری استنت از یک ماه تا شش ماه به نظر جراح شما بستگی دارد.
• نوشیدن آب فراوان در طی دوره داشتن استنت می تواند مفید باشد.

عوارض استنت تنگی مجرا

• احساس سوزش و تکرر ادرار
• درد شدید در ناحیه پهلو
• دفع شن ریزه و خرده سنگ
• خون در ادرار