مهمترین کار کلیه چیست؟

کلیه‌ها دو اندام لوبیایی شکل هستند که هر کدام به اندازه یک مشت است. آن‌ها درست در زیر قفسه سینه، در طرفین ستون فقرات قرار دارند.

کلیه‌های سالم هر دقیقه نیم فنجان خون را فیلتر می‌کنند و مواد زائد و آب اضافی را برای تولید ادرار از بین می‌برند. ادرار از طریق دو لوله نازک ماهیچه‌ای به نام حالب از کلیه‌ها به مثانه جریان می‌یابد، یک لوله حالب در هر طرف مثانه. مثانه ادرار را ذخیره می‌کند. کلیه‌ها، حالب‌ها و مثانه بخشی از دستگاه ادراری هستند.

کار کلیه‌ها:

نقش اصلی کلیه‌ها حفظ هموستاز است. آن‌ها سطوح مایعات، تعادل الکترولیت‌ها و سایر عواملی که محیط داخلی بدن را ثابت و راحت نگه می‌دارند، مدیریت می‌کنند.

این اندام‌ها طیف وسیعی از عملکردهای بدن را انجام می‌دهند که در زیر به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

• دفع مواد زائد:

کلیه‌ها مواد زائد مختلف را حذف می‌کنند و از طریق ادرار دفع می‌کنند. برخی از ترکیبات اصلی که کلیه‌ها حذف می‌کنند، عبارتند از:

1. اوره که در نتیجه تجزیه پروتئین‌ها ایجاد می‌شود
2. اسید اوریک از تجزیه اسیدهای نوکلئیک
3. داروها و متابولیت‌های آن‌ها

• بازجذب مواد مغذی:

کلیه‌ها مواد مغذی را با استفاده از لوله‌هایی از خون بازجذب می‌کنند و آن‌ها را به جایی که به بهترین وجه از سلامت بدن حمایت می‌کند، منتقل می‌کنند. آن‌ها همچنین سایر محصولات را دوباره جذب می‌کنند تا به حفظ هموستاز کمک کنند. محصولات بازجذبی توسط کلیه‌ها عبارتند از:

1. گلوکز
2. آمینواسید
3. بی کربنات
4. آب
5. فسفات
6. یون‌های کلرید، سدیم، منیزیم و پتاسیم

• حفظ pH خون:

در انسان، محدوده سطوح pH قابل قبول 7.35- 7.45 است. در سطوح زیر یا بالاتر از این محدوده، بدن به ترتیب وارد حالت اسیدمی یا آلکالمی می‌شود. در این حالت‌ها پروتئین‌ها و آنزیم‌ها تجزیه می‌شوند و دیگر نمی‌توانند عمل کنند. در موارد شدید، می‌تواند کشنده باشد.

کلیه‌ها و ریه‌ها به ثابت نگه داشتن PH بدن کمک می‌کنند. ریه‌ها با تعدیل غلظت دی اکسید کربن در خون به این امر دست می‌یابند. کلیه‌ها pH را با بازجذب و تولید بی کربنات از ادرار مدیریت می‌کنند که به خنثی کردن اسیدها کمک می‌کند. کلیه‌ها می‌توانند بی کربنات را در صورت تحمل pH حفظ کرده و در صورت افزایش سطح اسید آن را آزاد کنند. آن‌ها می‌توانند با دفع اسید، بی کربنات جدید تولید کنند.

• تنظیم اسمولالیته:

اسمولالیته معیاری برای سنجش تعادل آب و الکترولیت بدن است که نسبت بین مایعات و مواد معدنی در بدن را عنوان می‌کند. کم آبی یکی از دلایل اصلی عدم تعادل الکترولیت است.

اگر اسمولالیته در پلاسمای خون افزایش یابد، هیپوتالاموس در مغز با ارسال پیامی به غده هیپوفیز پاسخ می‌دهد. این غده هورمون ضد ادرار (ADH) ترشح می‌کند. در پاسخ به ADH، کلیه تغییرات متعددی ایجاد می‌کند، از جمله:

1. افزایش غلظت ادرار
2. افزایش بازجذب آب
3. بازگشایی بخش‌هایی از مجرای جمع‌آوری که آب به طور معمول نمی‌تواند وارد آن شود و اجازه می‌دهد آب به بدن بازگردد
4. نگه داشتن اوره در مدولای کلیه به جای دفع آن زیرا این ترکیب آب را جذب می‌کند

• تنظیم فشار خون:

کلیه‌ها در صورت لزوم فشار خون را تنظیم می‌کنند، اما این کار را کندتر انجام می‌دهند.

آن‌ها فشار طولانی مدت در شریان‌ها را با ایجاد تغییراتی در مایع خارج از سلول‌ها تنظیم می‌کنند. اصطلاح پزشکی این مایع «مایع خارج سلولی» است. این تغییرات مایع پس از آزاد شدن یک تنگ‌کننده عروق به نام «آنژیوتانسین II» رخ می‌دهد. منقبض‌کننده‌های عروقی هورمون‌هایی هستند که باعث باریک شدن رگ‌های خونی می‌شوند.

این هورمون‌ها در افزایش جذب کلرید سدیم یا نمک توسط کلیه‌ها نقش دارند. این جذب به طور موثر اندازه محفظه مایع خارج سلولی را افزایش می‌دهد و فشار خون را افزایش می‌دهد. هر چیزی که فشار خون را تغییر دهد، از جمله مصرف بیش از حد الکل، سیگار کشیدن و چاقی، می‌تواند به مرور زمان به کلیه‌ها آسیب برساند.

• ترشح ترکیبات فعال:

کلیه‌ها چندین ترکیب مهم آزاد می‌کنند، از جمله:

• اریتروپویتین: اریتروپویزیس که تولید گلبول‌های قرمز خون است را کنترل می‌کند. کبد همچنین اریتروپویتین تولید می‌کند، اما کلیه‌ها تولیدکننده اصلی آن در بزرگسالان هستند.
• رنین: این آنزیم به مدیریت انبساط شریان‌ها و حجم پلاسمای خون، لنف و مایع بین سلولی کمک می‌کند. لنف مایعی است که حاوی گلبول‌های سفید خون است که از فعالیت ایمنی پشتیبانی می‌کنند و مایع بین سلولی جزء اصلی مایع خارج سلولی است.
• کلسیتریول: این متابولیت فعال هورمونی ویتامین D است. هم میزان کلسیمی را که روده می‌تواند جذب کند و هم جذب مجدد فسفات را در کلیه افزایش می‌دهد.

شیوه کار کلیه‌ها:

هر یک از کلیه‌ها از حدود یک میلیون واحد فیلترکننده به نام نفرون تشکیل شده است. هر نفرون شامل یک فیلتر به نام گلومرول و توبول است. نفرون‌ها از طریق یک فرآیند دو مرحله‌ای کار می‌کنند: گلومرول خون را فیلتر کرده و توبول (لوله) مواد مورد نیاز را به خون برمی‌گرداند و مواد زائد را حذف می‌کند.

گلومرول:

هنگامی که خون به درون هر نفرون جریان می‌یابد، وارد مجموعه‌ای از رگ‌های خونی کوچک، به نام گلومرول می‌شود. دیواره‌های نازک گلومرول به مولکول‌های کوچک‌تر، مواد زائد و مایعات (عمدتاً آب) اجازه می‌دهند تا به داخل توبول عبور کنند. مولکول‌های بزرگ‌تر مانند پروتئین‌ها و سلول‌های خونی در رگ خونی باقی می‌مانند.

توبول:

یک رگ خونی در امتداد توبول جریان دارد. همانطور که مایع فیلترشده در طول لوله حرکت می‌کند، رگ خونی تقریباً تمام آب به همراه مواد معدنی و مواد مغذی مورد نیاز بدن را بازجذب می‌کند. توبول نیز به حذف اسید اضافی از خون کمک می‌کند. مایع و مواد زائد باقی مانده در توبول به ادرار تبدیل می‌شود.